Πάθη Φωνημάτων
Τα πάθη φωνημάτων είναι φωνολογικές διαφοροποιήσεις φωνηέντων και συμφώνων που επηρεάζουν και τη μορφολογική δομή των λέξεων.
Με τις διαφοροποιήσεις αυτές αποφεύγεται συνήθως η χασμωδία, δηλαδή η ακολουθία δύο ή περισσότερων φωνηέντων.
Πάθη Φωνηέντων
-
Η συνίζηση --> η συμπροφορά δύο φωνηέντων σε ένα, π.χ. δύο->δυο, εννέα-> εννιά.
-
Η συναίρεση --> η ένωση δύο γειτονικών σε ένα, π.χ. μιλάει->μιλά, αγαπάει, αγαπά.
-
Η έκλθίψη --> η αποβολή του τελικού φωνήεντος μιας λέξης, όταν η επόμενη αρχίζει από φωνήεν, π.χ. με άλλους->μ' άλλους. Την έκθλιψη την συναντάμε συνήθως στον προφορικό λόγο και σε γραπτά κείμενα που έχουν στοιχεία προφορικότητας. Στη θέση του γράμματος που αποβάλλεται μπαίνει απόστροφος, π.χ. από όλους-> απ' όλους.
-
Η αφαίρεση --> η αποβολή του αρχικού φωνήεντος μιας λέξης, όταν η προηγούμενη τελειώνει σε φωνήεν. Στη θέση του γράμματος που αφαιρείται μπαίνει απόστροφος, π.χ. θα έρθει-> θα 'ρθει.
-
Η συγκοπή --> η αποβολή ενός φωνήεντος ανάμεσα σε δύο σύμφωνα, π.χ. σιτάρι->στάρι.
-
Η αποκοπή --> η αποβολή του τελικού φωνήεντος μιας λέξης, όταν η επόμενη αρχίζει από σύμφωνο, π.χ. από την Αθήνα-> απ' την Αθήνα.
-
Οι διαφοροποιήσεις των αρχικών φωνηέντων των λέξεων: α) η αποβολή, όταν χάνεται το αρχικό φωνήεν, π.χ. ημέρα->μέρα, β) η πρόταξη, όταν προστίθεται ένα φωνήεν στην αρχή της λέξης, π.χ. βδέλλα->αβδέλλα και γ) η αλλαγή, όταν αλλάζει το αρχικό φωνήεν μίας λέξης, π.χ. εγγόνι->αγγόνι.
Πάθη Συμφώνων
-
Η αποβολή (ή ανάπτυξη) --> η απώλεια (ή προσθήκη) του γ ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, π.χ. έκαιγα και έκαια, αγέρας και αέρας.
-
Η αφομοίωση ως προς το σημείο άρθρωσης -->η προσαρμογή του ρινικού συμφώνου στο σημείο άρθρωσης του συμφώνου που το ακολουθεί, π.χ. τον μπαμπά (το ν του άρθρου αφομοιώνεται με το μπ που το ακολουθεί, τον γκρεμό (το ν του άρθρου αφομοιώνεται από το γκ που ακολουθεί).
-
Η αφομοίωση ως προς την ηχηρότητα --> η μετατροπή των κλειστών άηχων π, τ, τσ και κ στα αντίστοιχα κλειστά ηχηρά μπ, ντ, τζ και γκ μετά από ρινικό σύμφωνο, καθώς και η μετατροπή του άηχου τριβόμενου σ σε ηχηρό τριβόμενο ζ πρίν από άλλο ηχηρό σύμφωνο, π.χ. στον Πέτρο (το ν του άρθρου στον μετατρέπεται σε μ), της ζωής μου (το τελικό ς της λέξης ζωής μετατρέπεται σε ζ).